با سلام و عرض ادب

بسم الله الرحمن الرحیم

در یک دسته بندی بسیار زیبا از آیات پاداشهای صبر بیان شده که آنها را بعنوان جوایز خداوند به بندگانش نام می بریم .

1- بهشت : وعده ای که خداوند در سوره رعد ایه 22 داده  است .

 برای صابرین در نظر گرفته است آنهم با اعمالی پسندیده و قابل تامل در صبر مانند به پا داشتن نماز ، انفاق از مال دنیا در پنهان و آشکار و نیکی در عوض اعمال بد دیگران .

2- حکمرانی بر مشرق و مغرب : وعده ای که خداوند در سوره اعراف آیه 127 داده است.

در این آیه شریفه ضمن یاد آوری اینکه خدا کمک میکند و از او باید در خواست کرد و در کنار این درخواست یاد آور می شود که زمین از آن خداوند است و به هر کسی که بخواهد هدیه می کند به شرط ایمان یعنی یک عزت جهانی .

3- اجر اکبر : سوره نحل آیه 42 است .

این اجر را که در آیه شریفه یاد شده است و در سایه توکل هم سامل دنیا و هم آخرت می گردد در مقابل کسانی است که در راه دین صبر نمده اند .

4- غرفه های بهشت : سوره فرقان آیه 75 می باشد .

باز هم در مقابل صیر بر عبادت خداوند غرفه هایی از بهشت را به صابرین این اعمال اختصاص داده است اما باید یک فرقی بین اعطای بهشت و غرفه هایی از آن در میان باشد بنظرم می رسد غرفه های بهشت جایگاههای مخصوص و خاصی است که دارای ایمانی خاص باشند .

5- مضاعف شدن پاداش : سوره قصص آیه شریفه 53 می باشد .

در این آیه باز صبر در برابر بدیهاست باید با صبوری انجام پذیرد لیکن مضاعف شدن این خیر بصورتی تصاعدی است نه دو برابر زیرا که در صورتی محقق میگردد که خداوند انفاق ما را ببیند البته در مال و ثروت و قدرت .

6- مقام یقین : سوره سجده آیه شریفه 24 می باشد .

رهبری و هدایت برخی از مردم توسط برخی دیگر انجام می شود و رساندن مردم به خداوند و هدایت آنان تحفه ای است که خداوند به عهده همه قرار داده است و این هدایت و رهبری انسان را به مقام یقین به خداوند هدایت می کند و این هدیه نسب است نه مطلق .

7- مقام بلند : سوره فصلت آیه شریفه 35 می باشد .

این مقام با دو صفت حاصل می گردد اول صبر در مقابل بدی ها و در تکمیل دین که قبلا یاد آوری شده و دوم شناخت و معرفت نسبت به خداوند است و حس این معنا که خداوند نزدیک به انسان است و باور اینکه نظارت خداوند همیشه شامل حال انسان است ،  پس بخواهیم که خداوند این نظارت خویش را از هیچ انسانی نگیرد که غفلت ما از خداوند و توجه نکردن خداوند مهربان به ما از سخت ترین عذابهای روز قیامت است بخواهیم که آن و کمتر از آنی ما را به خودمان مگذار که این واگذاری مساوی است با ذلت و بد بختی نوع بشر و از طرفی نظارت خداوند به انسان چنانکه درک شود حظ وافری است که درون آدمی را پر از شادابی و نشاط خواهد کرد .

به نام خدا

رابطه صبر وتسلیم

آیه 126سوره الاعراف

وَمَا تَنقِمُ مِنَّا إِلاَّ أَنْ آمَنَّا بِآیَاتِ رَبِّنَا لَمَّا جَاءتْنَا رَبَّنَا أَفْرِغْ عَلَیْنَا صَبْراً وَتَوَفَّنَا مُسْلِمِینَ (126)

کینه وانتقام تو از ما به جرم آنست که ما به آیات خدا چون برای هدایت ما آمد ایمان آوردیم ،بار خدایا به ما صبر وشکیبائی ده وما را مسلمان بمیران.

بر ما صبر بده و ما    را مسلمان بمیران

عرفا برای رسیدن به نور مطلق و وجود لایزال خداوند مراتبی را مد نظر دارند ، آنان مراتبی برای وصل ولقا ء پروردگار قائل هستند ، این مراتب  در نزد عرفا از نظر تعداد ، تاخر وتقدم ونوع ،گاها متفاوت است ، شاید یکی از این تقسیم بندی مراتب از معانی برخی از آیات قرآن برداشت شده باشد مثل همین آیه، در این آیه ابتدا صفت صبر خواسته شده وبعد به مسلم بودن(تسلیم ) توجه شده است واینچنین به نظر می رسد که اینها باید دارای مراتب طولی باشند .سوال این است آیا قائل شدن به مراتب طولی در صفات حسنه شیوه مناسبی است ؟ 

یک فرض مهم در همه هستی وجود دارد که دایره همیشه کاملترین بوده ، با کمی دقت در جهان هستی می توان به این مهم رسید که هر چیز به دایره نزدیک به بیضی نزدیکتر باشد دارای کمال بیشتری است ، اگر در صفات حسنه این مهم مد نظر قرار گیرد به این نتیجه مهم خواهیم رسید که همه صفات برای رسیدن به وجود بی مثال خداوند در کنار هم هستند وهیچ یک در صدر نیست همان طور که صبر یک نقطه از نقاط این دایره را ساخته ، تسلیم نقطه دیگری را به وجود آورده است و همه اینها با هم کمال را می سازند ، صبر ، تسلیم ، توکل ، رضا ....همه برای رسیدن به کمال لازم است وهیچ کدام بر دیگری برتر ی ندارد و نبود هر یک نقطه ای از دایره کمال را ناقص می کند ... در این آیه که بسیار زیبا است دو صفت مهم صبر وتسلیم در کنار یکدیگر بیان شده است ، صبر هدیه زیبای خداوند است که بر مسلمین عطا می شود وبر  مومنین و نماز گزاران و.... و هیچ کدام جدا از هم نیستند زنجیرهای به هم پیو سته ای هستند که دست در دست هم به سوی بی نهایت هستی در حال حرکتی عاشقانه اند .

یکی از معانی مسلم سِلم است (باکسره س) یعنی سلامت ،این آیه به این نکته مهم اشاره دارد که خداوندا بر ما بر این ظلم وشکنجه صبر عطا کند وما را با سلم وتسلیم بمیران .

نکته مهمی که باید به آن اشاره کرد این مهم است که خداوند برای توبه کردن شرط قرار داده ، یکی از این شرایط فرصتی است که انسان باید داشته باشد یعنی انسانها باید با اختیار توبه کنند و مسلمان باشند تا بتوانند این سلم قلبی خود را به دنیای دیگر انتقال دهند وگرنه هنگام مرگ که انسان به بسیاری واقعیات آگاه وحتی بصیر می شود برای توبه فرصت مناسبی نیست مثل فرعون که در آخرین لحظات ایمان آورد ولی ایمان او با درک ودیدن واقعیت بود .... ولی این گروه ، ساحران زمان حضرت موسی قبل از رسیدن هنگام مرگ بر عذاب فرعون صبر کردند واز خداوند خواستند تا سلم قلبی آنان را پس از مرگ همراه آنان کند.

نکته مهم دیگر در این آیه توجه به شجاعت انسان است ،شجاعت صفت بسیار مهم وارزنده ای است که با آن می توان به درجات عالیه رسید ، گاه می دانیم حق کدام است وباطل کدام اما عدم شجاعت وترس درونی مانع ابراز این حق می شود ، این ساحران می توانستند پس از درک حق ایمان خود را باز گو نکنند ولی دارا بودن صفت شجاعت آنان در این هنگام به کمک آنان آمد تا از هیچ چیز ، حتی بدترین نوع مرگ نهراسند وحق را باز گو کنند ، در شرایطی که همه چیز بر علیه آنان بود ولی خداوند هدیه زیبای شجاعت را به آنان بخشید تا در صبر عظمایشان با قلبی سلیم به ملاقات پروردگارشان نائل شوند .

به نام خدا

آیه مبارکه 155 سوره بقره

 ، وما شما را به چیزهایی مانندترس،گرسنگی،نقص در اموال وجانها ومحصولات کشاورزی می آزمائیم وبشارت باد بر صابران .

آزمایش الهی : قطعیت در انجام آزمایش وامتحان از جانب خداوند یکی از مهمترین مسائل بیان شده در آیه فوق می باشد .

تفاوت در این آزمایشات : علت تفاوت ؟ اگر تفاوت در آزمایشات  بی دلیل بود آیا نشانه بی عدالتی خداوند نبود ؟ پاسخ : بله

عدالت خداوند چنان مهم ومحسوس در تمام عالم است که تنها صفت خداوند که جزء اصول دین ما است عدل خدا است ، با این همه آشکاری در عدالت خداوند به سوال بعد می رسیم

سوال : پس علت تفاوت در چیست ؟ چرا یکی به جان  که مشکلتر است آزمایش می شود وفرد دیگر به مال ؟

پاسخ : تفاوت در ظریفت ها از جانب انسان

انسانها در ظرفیت ها متفاوت هستند در نتیجه آزمایشات متفاوت است

سوال : تحمل این آزمایشات چه اثری در انسان دارد ؟ بشارت بر صابران ، بشارت از سوی پروردگار اجری است بر صابران

سوال : اگر این حوادث مثل نقص در جان ومال و...در اثر غفلت انسان رخ داد نه بر حسب قضا وقدر آیا باز تحمل بر این حادثه اختیاری دارای اجر است ؟ وآیا کسی که این مصیبت مثلا فقدان فرزند را تحمل می کند باز به اجر صابران می رسد ؟

پاسخ : ابتدا باید قضا وقدر را تعریف کرد ، قدر یعنی  اندازه ، مقدار ، به بیان دیگر پروردگار برای انسان قدری را مقدر می کند مثلا عمر 50 ساله ولی انسان به واسطه اختیار میزان این قدررا افزایش یا کاهش می دهد ، خدا در این آیه شرطی برای این مصائب تعیین نکرده و بیان نکردند که تحت شرایط ویژه فرد به اجر می رسد زیرا انسان به واسطه این اختیار می تواند تصمیم بگیرد وحتی در پی تصمیم گرفته شده از سوی او هم باز اجر صابران برای او لحاظ خواهد شد .

این عدم داشتن علم واستفاده بهینه از قدر نیز می تواند خود امتحانی باشد زیرا کسی که عمر 50 ساله خود را با غفلت به عمر 20 ساله تبدیل کرده خود مکافات این تصمیم اشتباه را با از دست دادن فرصت در دنیا داده بنابراین صبر بر این فقدان هم اجر صابران را خواهد داشت .

سوال:صبر چیست ؟ صبر امتحان است ؟‌ارزش است ؟ یا مقام ؟

پاسخ : طبق آیه فوق می توان به این نتیجه رسید که صبر جز امتحانها وآزمایشات نیست ، حداقل از این آیه اینچنین بر می آید که صبر جز آزمایشات فوق نیست چرا که اگر بود خداوند آن را جزء امتحانات نام می برد ، ولی پروردگار بیان می کنند پس از تحمل این امتحانات فرد به مقام صبر می رسد .

صبر فیض جاریه روان در هستی است (( چون آب ‌)) که به فراخور ظرفیت هر فرد در آن جریان می یابد و وجود انسان را از خود سیراب می کند . هر کس ظرف بزرگتری داشته باشد به این فیض جاریه بیشتر می رسد .

سوال : میزان تحمل بر آزمایشات چقدر است ؟‌ میزان امتحانات تا کجاست ؟ آیا امتحانات تا بی نهایت است و صبر بر آن بی نهایت ؟‌یا بر امتحانات حد وسطی وجود دارد ؟‌واگر دارد حد وسط این امتحانات کجاست ؟‌حد وسط گرسنگی ، نقص بر جان ومال و ... تا کجاست ؟‌ یک خط حد وسط وجود دارد ؟ وآیا برای رسیدن به این حد وسطها  الگوهایی در قرآن و سیرت معصومین وجود دارد ؟

پاسخ ...

اگر صبر را مقام در نظر بگیریم ،هر انسانی به فراخور حال وظرفیت واستفاده از فیض جاریه صبر در زمانی و  بر علل وعواملی  به نقطه ایی از این مقام خواهد رسید ، نقطه ایی در این مقام وجود دارد که گذشتن از آن  رسیدن به کمال است ، هر انسانی به فراخور حال خود وسعی وکوشش خود زمانی به این نقطه می رسد ، انسانها در رسیدن وگذشتن به این حد وسط تقدم وتاخر زمانی دارند وقتی به آن رسیدی واز آن گذشتی به بشارت پروردگار خواهی رسید .