به نام خدا

آیه 16 سوره ابراهیم

مِّن وَرَآئِهِ جَهَنَّمُ وَیُسْقَى مِن مَّاء صَدِیدٍ (16)

با بررسی واژه اب در قرآن ، وبررسی صفت های آب به این نتیجه رسیدیم که آب دارای صفت های بسیار زیبا وپر بهره است در واقع می توان گفت آب منبع خیر است ونیکی و...اما در برخی آیات قرآن خداوند از آب به عنوان  عذاب دهنده نام برده .

چگونه اب با این همه صفت زیبا گاه نقش ماء صدید را ایفا می کند ؟این آبی که خداوند در این آیه از آن نام برده چیست ؟

آیا ذات آب وترکیب اتمی آب در هنگامی که نقش ماء صدید را ایفا می کند با زمانی که نقش زنده کننده ، طاهر و.. را دارد  تفاوتی دارد ؟

در پاسخ به این پرسش می توان به دو نظریه  اشاره کرد ،نظریه اول :آب با صفات زیبا برای تبدیل شدن به وسیله عذاب (انجام وظیفه ) باید تغییراتی در نوع اتم ،‌تعداد اتمها ، یا شیوه چینش اتمها ایجا دکند ، به بیان دیگر ذات آب  به طور کلی دگرگون می شود .

نظر دوم :ذات آب تغییر نمی کند بلکه چیز دیگری به آن اضافه می شود که موجب تغییر خاصیت آب می شود ،به طور مثال آب شور دریاها را در نظر می گیریم ، شوری صفتی است که به آب اضافه شده ، اگر چه نمک مقداری خاصیت آب را تغییر می دهد واطراف یونهای آب می نشیند اما در اصلِ آب هیچ تغییری ایجاد نمی شود .

مثال دیگر :اگر آب مردابها را در نظر بگیریم ، مرداب هنگامی ایجاد می شود که عناصر نا خالص فراوانی به آب اضافه می شود واین تغییر به قدری است که گمان می رود آب تغییر ماهیت داده است اما با جدا سازی مواد اضافه شده دوباره آب پاک وطاهر به دست می آید .

ماء صدید

صدید به معنی خونابه – خون وچرک زخم است –

صدید خود یک وجود مستقل است که به آب اضافه شده وتبدیل به ماء صدید شده است در اینجا ذات پاک و طاهر آب تغییری نکرده بلکه وظیفه ترکیب با صدید برای اطاعت از امر پروردگار را بر عهده گرفته است .

پاکی صفتی است غیر قابل تغییر واگر اعتقاد داریم که انسان دارای ذات پاک است به همین دلیل است ، اگر انسانی در طول عمر خود دچار لغزش وخطا شد این نشان دهنده تغییر ذات پاک او نیست بلکه تغییرات به سبب اضافاتی است که به ذات پاک ولوح دل خویش وارد کرده است .

گناه همان صدید ماء وجود ما است ، به همان زشتی وبه همان منفوریت .

در این آیه خداوند برای فهم ودرک بیشتر انسان از مثال استفاده کرده است ، چیزی که حتی دیدنش برای انسان بسیار نا مطلوب است خونابه وچرکی است که از زخمی بیرون می آید .خداوند برای نشان دادن زشتی گناه از این مثال استفاده می کند ومی فرمایند زمانی که انسان بسیار تشنه است آبی به او داده می شود که با خونابه و چرک همراه است (باید متوجه زشتی وتعفن گناه شدتا از انجام آن باز داشته شویم) وپاداش خونابه وچرک(گناه) جز خونابه وچرک است؟( عذابها نتیجه عمل خود ما است ، که این عین عدل پروردگار است ).

نکته جالب دیگر در این آیه به کار بردن فعل تسقی است

سقی یعنی :آب دادن ،‌زنگ زدن ، پس از حرارت در آب یا روغن داغ سرد کردن  است

چقدر خداوند زیبا با بکار بردن این فعل حق مطلب را درباره شدت این عذاب بیان داشته است ، در جهنم پس از اینکه انسان در آتش  بسیار حرارت  و را تحمل می کند به آب احتیاج پیدا می کند ویک دفعه آبی به او داده می شود که خود این تغییر دما شوک بسیاری ایجاد می کند ، حال اگر این آب با خونابه وچرک همراه باشد اوج عذاب و دوبله شدن عذاب است .

یکی از زیباییهای قرآن بکار بردن مثالهای برای روشن شدن مطلب به آسانترین شیوه برای انسان است ، به علاوه به کار بردن مناسب ترین فعلها برای بیان قصد نشانه جاودانگی واعجاز قرآن است .

یادگاری که در این گنبد دوار بماند

بازهم سوره بقره آیه 74

نیاز است قبل از وارد شدن در بحث چند واژه از آیه ترجمه بشه تا همواره مورد استفاده قرار بگیره .

قست = سنگ دلی ، بی رحمی و سفتی

فجره = جاری کرد ، منفجر کرد ، بر انگیخت

شق = شکافتن ، ژاره کردن، سخت گردیدن

هیط = فرود آمدن ، هبوط کردن

مضامین بر داشت شده از آیه 74 سوره بقره

1- رایطه سنگ و دل انسان و اشاره زیبا به سفت تر بودن از سنگ:

مهم است که بدانیم این سختی را خداوند با نرمی آب و بیرون آمدن از دل سنگ سفت بیان می کند ، در مانده بودم از فهم این ارتباط که چگونه می شود با این دو مقوله متضاد به اثبات رسید و این از معجزات قرآن و کلام وحی است که با بیان شیوا از نشدنی های جهان چنان ملاطفت و همراهی می سازد که عقل متحیر از آن می ماند .

2 - خداوند غافل نیست

این نوع تشبیه  برای نزدیک شدن به ذهن ماست و الا روشن است که غفلت از ساحت خداوندی بدور بوده و جایی ندارد و این از باب تذکر ماست که غفلت نکنیم از پدیده های اطراف، و هر کدام سر مشقی برای زندگی ماست و بیان منفی بر اینکه خداوند غافل نیست تاثیر مثبت و فراوانی بر قلب انسان داشته که خود نوعی هشدار می باشد .

3- امید و امیدواری

در این آیه امید برای رستگاری موج می زند و مانند آب جاری می شود که از دل سنگ سخت چگونه روان می گردد . و این بزرگترین وعده برای کسانی است که هیچ امیدی را در خود برای اصلاح نمی بینند به صراحت میفرماید اگر سخت تر از این سنگ نیز باشد این دل ، باز هم امیدی روشن به جریان یافتن زندگی هست ، مانند جوشش آب روان از دل سنگ سخت .

نکات باریکی در بر داشتهای قرآنی وجود دارد که برای آشنایی و شناخت از آن جز استمداد از ذات اقدس خداوندی برای روشن شدن حقایق آن کار دیگری نمی شود کرد .

آخر ، تصور اینکه تکه ای از وجود انسان بنام دل که می تواند با توجه به حجم کم آن از نظر فیزیکی ( که محبت همه هستی در آن جای می گیرد ) به اندازه همه هستی سفتی و زمختی در بر داشته باشد .

اینها واقعیت های تلخی است که در همه اعصار و قرون به کرات آدمیزاده امتحان کرده و تا حضور قیامت را لمس نکرده باشد همه این اتفاقات خواهد افتاد .

4- پاره ای از ترس خداوند فرود می آیند ( ای سنگدلان لجوج بهراسید

در همه این مراحل هر گاه روشنایی و بصیرت و عقل مانند زلالی آب و شفافیت آن جلوه گری نماید (( از خسارت غفلت )) جلو گیری خواهد شد که این ارزشی بس یزرگ و قابل اهتمام است

ما مست می نابیم ما را بنواز از لطف

دل بسته به دلداریم ما را بنواز از لطف

گر ذوق تو را داریم در معرکه هستی

دستی به کلام توست ما را بنواز از لطف

به  نام خدا

آیه 74 سوره بقره

ثُمَّ قَسَتْ قُلُوبُکُم مِّن بَعْدِ ذَلِکَ فَهِیَ کَالْحِجَارَةِ أَوْ أَشَدُّ قَسْوَةً وَإِنَّ مِنَ الْحِجَارَةِ لَمَا یَتَفَجَّرُ مِنْهُ الأَنْهَارُ وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَشَّقَّقُ فَیَخْرُجُ مِنْهُ الْمَاء وَإِنَّ مِنْهَا لَمَا یَهْبِطُ مِنْ خَشْیَةِ اللّهِ وَمَا اللّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ (74)

آب صابر است .

صبر داشتن در یک عمل نشان دهنده امید داشتن است ،اگر امید وجود نداشته باشد صبر هم بی معنی است ، صبر بر راهی که امید به هدف نیست کاری است غیر عقلانی .

اگر آب بر اثر صبر خود سنگ را می شکافد و از آن بیرون می آید ،که خداوند به آن مثال می زند( آب از سنگ بیرون می جهد ویا نهر آرام دل سنگ را می شکافد) ، نشانه صبر آب بر هدف است ، که حتی بر خلاف جاذبه زمین عمل می کند واز پایین به بالا می رود (که کاری است بس دشوار).این آیه نشانه صبر وامید آب است بر کاری که می خواهد انجام دهد .

خدا در این آیه به دو چیز بسیار سخت اشاره می کند یکی دلی که قست شده (سخت شده ) وبرای نشان دادن میزان این سختی از مثالی استفاده می کند که قابل فهم باشد برای ما، سنگ سخت ، خداوند می فرمایند سنگ سختی را در نظر بگیرید که سخت هست (پس سنگ نشانه سختی است ) و در ادامه می فرمایند به این سنگ سخت امیدی هست که آبی از آن بجهد یا نهری بیرون بیاید ، یعنی آب قدرت این امر مهم را دارد ، اگر چه با سختی ،اگر چه این امر در ابتدا محال به نظر برسد، اما شدنی است واین هم در سایه صبر ومداومت وتکرار در کار شدنی است .

آب نماد مقاومت ، صبر وامید است، با همه سیالی ولطافت قدرت شکافتن سخترین مخلوقات را دارد (دو امر متضاد )در نگاه نخست آب توان این امر را ندارد اما در پس کوشش وتلاش وصبر وامید به این توان می رسد .

اما وای به حالی سختی دیگر که از آن نام برده دلهایی که از سنگ سختر می شوند وهیچ آبی را یاری شکافتن آن نیست .

آب معلم است ، تا اینجا درسهای بسیار به ما داده ، ما باید سپاسگزار آب باشیم ، در این آیه هم صبر ، امید ، واستقامت را در پس تکرار به ما یاد داد .

واقعه کربلا اگر چه واقعه سختی بود اما صبر خاندان نور آبی  بود که این سنگ را شکافت ونهری روان شد ،

 .زینب توانست همه سنگ های سفت وسخت تاریخ را بشکافد ولطافت وپاکی وجود خاندان پیامبر را به همه نشان دهد .

بی علت نیست که در واقعه کربلا زینب (س) جز زیبایی ندید.